“Karıncalar mikrop öldüren bal topları üretiyor!”
Bilim insanları, yerli halkın bal karıncaları hakkında binlerce yıldır bildiklerini doğruluyor.
Avustralya çöl toprağının derinlerine gömülü gizli bal hazineleri, arıların ürettiği balların aksine karıncaların ürettiği tek bal türüdür. Bilimsel çalışmalar, bu balın antimikrobiyal özelliklere sahip bir madde olduğunu gösteriyor.
Avustralya’nın yerli halkı, boğaz ağrısından yaralara kadar çeşitli hastalıkları tedavi etmek için uzun süredir karıncaların (Camponotus inflatus) ürettiği balı kullanıyorlar. Batılı bilim insanlarının PeerJ’de yayınladığı bir çalışma, karıncaların ürettiği balın yaygın patojenlere karşı son derece güçlü antimikrobiyal aktiviteye sahip olduğunu gösteriyor. Ayrıca bu bal, antibiyotiğe dirençli mikroorganizmalara karşı yeni yollar bulunmasına yardımcı olabilir.
Batı Avustralya’da bal karıncaları turları düzenleyen Tjupan dil grubunun bir üyesi olan Danny Ulrich, “Yöresel bilgi gerçekten kullanılmayan bir kaynak, Batı tıbbı birçok toplumun binlerce yıldır bildiklerini yakalamaya çalışıyor.” diyor.
Bal karıncalarının değerli karışımının içeriği; yuvarlak, çalımsı mulga ağaçlarından ve üzerlerinde yaşayan yaprak bitlerinden geliyor. Sydney Üniversitesi’nde bir mikrobiyolog olan çalışma yazarı Kenya Fernandes, karıncaların antenleriyle yaprak bitlerine temas ederek daha fazla bal özü salgılamasını sağladığını ardından bu özü karıncaların yudumladığını açıklıyor. Daha sonra işçi karıncalar balı ağızdan ağıza, damla damla, bacaklarının ucunda, yuvalarının tavanından sarkıtıp karınlarda üzüm büyüklüğünde parıldayan avizelere benzeyen nektar toplarını üretiyor.
Karıncalardan elde edilen tatlı-ekşi bal, birçok Avustralya yerlisi için de oldukça önemli. Ulrich, bebekliğinden beri bal karıncalarını aramaya ailecek gittiklerini anlatıyor. Bala ulaşmanın geleneksel iki yolu mevcut: Bal karıncaları yemek veya bal özünü ciltteki kesiklerin üstüne sürmek.
2022’de Sidneyli mikrobiyolog Andrew Dong ve Ulrich, Batı Avustralya çölünden yaklaşık 40 karınca topladı. Dong ve ekibi, laboratuvarda balın arılar tarafından yapılan baldan çok daha akıcı olduğunu ve “kehribar suyuna benzediğini” gözlemledi.
Ekip, laboratuvar kültürlerinde, karınca balının, oldukça dirençli Staphylococcus aureus bakterisi de dahil olmak üzere birkaç yaygın patojen türünü öldürmede son derece etkili olduğunu buldu. Birçok modern antibiyotiğe dirençli olan Staphylococcus aureus, sıklıkla deriyi enfekte ederek çıbanlara ve hatta sepsise yol açabiliyor. Bal, ayrıca çöl topraklarında karıncalarla birlikte bulunan ve insanlarda akciğer hastalıklarına neden olabilen iki tür mantarın, Aspergillus ve Cryptococcus’un büyümesini de engelliyor.
Bu mikrop öldürme mekanizması, kısmen arıların ürettiği baldaki mekanizmaya benzer olabilir. Arılar nektarı salgıladıklarında, glikoz oksidaz adı verilen bir enzimi de salgılarlar. Enzim suyla temas ettiğinde, birçok zararlı mikrobu öldüren doğal bir dezenfektan olan hidrojen peroksit açığa çıkar.
Ancak araştırma ekibinden mikrobiyolog Dee Carter, karınca balının, karıncalardan kaynaklanan benzersiz bir antimikrobiyal proteinden gelen ek özellikler taşıyabileceğini düşünüyor. Bununla birlikte, bu protein kimliğini ve özelliklerini doğrulamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu ve karıca balının modern antibiyotiklere dirençli mikroorganizmalar üzerinde kullanabileceğini söylüyor.
Yüzlerce farklı bakteri türüne karşı geniş aktivite gösteren bal arısı balının aksine, karınca balı, ekibin test ettiği Escherichia coli gibi diğer birçok mikroorganizmaya karşı çok az etki gösterdi veya hiç etkili olmadı.
San Antonio’daki Texas Üniversitesi’nde mikrobiyolog olup çalışma ekibine dahil olmayan Ferhat Öztürk “Balların hepsi eşit yaratılmamıştır, bal arılarının her gün çeşitli çiçeklerde birçok mikropla karşılaşır. Bu, ballarını mümkün olduğu kadar çok istilacıdan korumaları gerektiği anlamına gelir. Buna karşılık bal karıncaları, muhtemelen çölde karşılaştıkları çok daha küçük patojenlere karşı seçici bir şekilde savunma geliştirmişlerdir.” diyor.
Bal karıncalarına bilimsel ilgi arttıkça Ulrich, araştırmacıları karıncaları aşırı tüketmemek ve doğalarına zarar vermemek amacıyla yerli halktan rehberlerin eşlik etmesini teşvik ediyor.
Dong, “Avustralya yerli halkının uzun süredir sahip olduğu gelenekleri onurlandırmak gerçekten önemli, bunlar bilim aracılığıyla yavaş yavaş doğrulanmaya başlıyor.” diyor.
Binlerce yıldır yerli halk tarafından tıbbi olarak kullanılan karınları bal ile dolu bal karıncaları.
Kaynak: Danny Ulrich
KAYNAK:
Zhao C. These ants are ballooning with microbe-killing honey. July 2023. Science. News. Plants & Animals. doi: 10.1126/science.adj9571
https://www.science.org/content/article/these-ants-are-ballooning-microbe-killing-honey
“Katkılarından dolayı Dr. Feride İrem ŞİMŞEK’e teşekkür ederiz.”