NASA Astronotları Ay’da Yürümek İçin Nasıl Eğitim Alıyor?

Jeoloji dersi Astronotlar tarafından Ay’ın daha önce hiç keşfedilmemiş bir bölümü olan güney kutbunun Artemis III ile ziyaret edilmesi bekleniyor. NASA tüm risklere rağmen, tıpkı, Neil Armstrong ve Buzz Aldrin’in Ay’a ayak basan ilk insanların bulunduğu, 1969 Apollo 11 inişinde olduğu gibi, Artemis III inişinde de öncelikle astronotların güvenli bir şekilde Ay’a ulaşmalarını hedefliyor. NASA’ya göre bilim, Artemis programının ayrılmaz bir parçası olarak kabul ediliyor. Bu doğrultuda, Astronot eğitimini daha fazla saha jeolojisi içerecek şekilde planlayan NASA, mürettebat üyelerinin ay manzarasını nasıl keşfedeceklerini ve hangi kayaları alacaklarını belirlemenin yanı sıra bölgenin jeolojik geçmişinin nasıl çıkarılabileceğini öğrenmelerini de bekliyor. JSC’den (Johnson Space Center) emekli ay jeologu Dean Eppler, bu tür eğitimlerin, astronotların yaklaşık 1000 saat eğitim aldığı son üç Apollo görevi sırasında meyvesini verdiğini söylüyor. 2000’li ve 2010’lu yıllarda astronotları, Uluslararası Uzay İstasyonundan Dünya’yı gözlemlemeleri için eğitilen, NASA astronotları artık asteroit kraterleri ve volkanik araziler gibi yerleri ziyaret ederek Ay’ın nasıl olacağını deneyimleyebiliyor. JSC’de astronot jeolojisi eğitimine liderlik eden jeolog Cynthia Evans, “Bu şekilde, Ay’ın yüzeyine ulaştığınızda, her şeyin sizin düşündüğünüz gibi değilse sorun olmadığını biliyorlar.” dedi. NASA, Artemis III inişini gerçekleştirmeyi başarırsa, roketlerin, mürettebat kapsülünün, iniş sisteminin ve diğer ekipmanların geliştirilmesinin yaklaşık 100 milyar ABD dolarına mal olması bekleniyor. Astronotları Ay’a geri göndermeye yönelik 93 milyar dolarlık plan Ay yürüyüşü simülasyonu sırasında Gross ve diğer bilim insanları JSC’de bir araya geldi. Bu, Arizona’da sahada bulunan astronotları, Houston’daki bir bilim ekibiyle buluşturan ve astronotların sahte ay yüzeyinde ne yapması gerektiğinin koreografisini gerçek zamanlı olarak birlikte çalışan devasa bir girişimdi. Önde gelen bilim insanları, ünlü astronotlar ve NASA yöneticilerinin tümü tarihi teste tanıklık etti. NASA’nın, insanları Ay’a geri göndermek için Artemis programını resmi olarak başlatmasının üzerinden altı yıldan fazla zaman geçmişti. Son gelişmeler doğrultusunda, insanlığın Ay’a geri dönüşü için heyecan verici bir zaman diliminde olduğumuz söyleniyor. Astronotların Dünya’ya geri döndüklerinde Artemis örneklerini denetleyecek olan, NASA’nın Teksas’taki Johnson Uzay Merkezi’nde gezegen bilimci Juliane Gross, “Yeniden öğrenmemiz veya çözmemiz gereken çok şey var. Böylece Ay’a yelken açarken yolu haritalandırıyoruz.” dedi.

Ay inekleri

Geçtiğimiz yıl, USGS (ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu) jeologları test alanının haritasını çıkardı ve bu haritaları, eğitim tatbikatı sırasında JSC’de araştırmacılara teslim etti. Araştırmacılar, her biri bölgedeki lav akıntılarını, geçitleri ve diğer jeolojiyi keşfetmek için bir iniş alanından çıkan dört farklı simüle edilmiş ay yürüyüşü çizdi.  JETT5 bilim ekibinin eş lideri ve Flagstaff’taki USGS’de jeolog olan Lauren Edgar, “Bu, Artemis için yapacağımız şeyle tam olarak alakalı.” dedi. Arizona’daki SP Kraterinin uydu görüntüsü, eğitimdeki astronotlar için simüle edilmiş bir Ay manzarası görevi gören volkanik krater ve lav akışını gösteriyor. Katkıda bulunanlar: NASA/GSFC/METI/ERSDAC/JAROS ve ABD/Japonya ASTER Bilim Ekibi Bu ayki dört ay yürüyüşünün üçüncüsünde Rubins ve Douglas, Artemis ekibinin Ay’da giyebileceği kıyafetleri taklit eden uzay kıyafetleri kullandı. Bantla gerilmiş bir dizi turuncu direğin içinden geçerek “iniş yerlerinden” indiler ve kendilerini aniden, karınca tepeleri ve inek gübresiyle delik deşik olmuş bir yüzeyde buldular. Rubins ve Douglas fotoğraf çekti ve taş toplamaya başladılar, gözlemlerini telsizle görev kontrolüne ilettiler. Dikkatlice hazırlanmış kontrol parkurları üzerinde o kadar etkili çalıştılar ki, çok geçmeden on dakikada ilerlemeye başladılar. Yaklaşık 1.600 kilometre uzaklıktaki Houston’da, hızları, o akşam bilim arka odasının lideri olarak görev yapan, Laurel, Maryland’deki Johns Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Laboratuvarı’nda gezegen jeologu olan Brett Denevi’nin dikkatini çekti. Gezegen jeologu Brett Denevi, NASA astronotlarının simüle edilmiş ay yürüyüşleri sırasında ne yapmaları gerektiği konusunda diğer araştırmacılara danışıyor. Kredi bilgileri: Doğa için Michael Starghill Jr Tahrik tüpleri, jeologların yumuşak çökeltilerin çekirdek örneklerini toplamasına olanak tanıyan metal silindirlerdir. 1969’dan 1972’ye kadar süren Ay keşiflerinin Apollo döneminde, NASA astronotları ay toprağını tüplere topladılar ve bu, kozmik ışınların Ay’ın yüzeyine nasıl çarptığını ortaya çıkardı. Şimdilerde, Denevi ve ekibi yakındaki bir kaya çıkıntısını aşındıran çökeltilerden bir örnek istemeye karar verdiler. Bu, astronotların planladıkları diğer görevlerden uzaklaşmalarını gerektirecek büyük bir istekti. Test sırasında verilen her kararın gerçek zamanlı olarak gerekçelendirilmesi ve dikkatle belgelenmesi gerekiyordu. O akşam Denevi’nin vekili olan Texas El Paso Üniversitesi’nden jeolog José Hurtado, “O kayayı istediğimizi söyleyemeyiz. Bu spesifik kaya parçasını neden istediğimizi ve neden önceliklerimizle bağlantılı olduğunu açıklamamız gerekiyor.” dedi. Denevi, iletişim kulaklığı takan bir adamın yanına yürüdü ve ona bir not uzattı. Ona “Tek bir tahrik tüpü yapmak istiyoruz.” dedi. Bilim insanları, talebi uçuş kontrolörlerine iletildi. Uçuş kontrolörleri, astronotlara devam etmelerini ve istenen örneği almalarını söyledi. Astronotların ay yüzeyinde gerçek zamanlı olarak konumlandırılması, NASA’nın üstesinden gelmeye çalıştığı zorluklardan biri. Kredi bilgileri: Doğa için Michael Starghill Jr. Gece EVA sırasında her şey yolunda gitmedi. Uçuş operasyonları ekibi, astronotlar iniş aracından çok uzağa gittiklerinde onlarla video iletişimini kesmek de dahil olmak üzere bazı zorlukları kasıtlı olarak geliştirdi. Görüntülerin indirilmesindeki yapay 20 dakikalık gecikme, bilim ekibinin çoğu zaman astronotların topladığı kayaların gerçek zamanlı fotoğraflarını görememesi anlamına geliyordu. Bilimin arka odası çoklu ses döngüleri ve sanal sohbetlerdeki etkinliklerle uğulduyordu. Buna ek olarak, başka bir araştırmacı grubu ay yürüyüşünden alınan görüntüleri analiz etmek için komşu bir masada yerleşirken, diğer iki bilim insanı da astronotların nerede olduğunu takip ediyordu. Arizona’daki ‘ay yürüyüşü’ yapan astronotların gerçek zamanlı videoları, NASA’nın Houston, Teksas’taki Johnson Uzay Uçuş Merkezi’ndeki ekranlarda gösteriliyor. Merkezdeki bilim insanları, astronotların eğitim sırasında neler yapması gerektiğini tartışıyor. Kredi bilgileri: Doğa için Michael Starghill Jr

Gece Lambası

JETT5 organizatörleri, Ay’ın güney kutbundaki aydınlatma koşullarını taklit etmek için bir “Güneş arabası” inşa etti. Rubins ve Douglas’a göre ışık, ufkun hemen üzerinde süzülen uzaktaki Güneş’e benziyordu. Astronotlar, işlerine yardımcı olacak birkaç kişisel ışığa güvenerek, loş arazide dikkatle ilerlediler. Özellikle Rubins, yalnızca baktığı yöne işaret eden kask monteli ışıklara ek olarak istediği yere yönlendirebileceği bir el ışığına sahip olmaktan heyecan duyuyordu. Görev kontrolüne “Ayaklarımın yakınındaki alanı aydınlatan bir ışığın tamamen gerekli olduğunu söyleyeceğim.” dedi; astronotlara Ay’a ulaştıklarında yardımcı olabilecek geri bildirim iletildi. JETT5’in amacı, ay yüzeyindeki Artemis III astronotlarının işine yarayacak araçlar ve prosedürler geliştirmekti. Ancak NASA’nın karşılaştığı zorlukların çoğu, hangi kayaların alınacağına karar vermekten çok daha büyüktü. Artemis programının finansmanı Apollon’dan daha azdı; bu program ve onun öncüleri 1960 ile 1973 yılları arasında bugünkü dolar cinsinden 300 milyar dolardan fazla para harcadı ve Artemis görevlerinin planlanan temposu da buna bağlı olarak daha yavaştı. Astronotlar için kullanılacak ağır kaldırma roketi ve mürettebat kapsülünün insansız testi olan Artemis I, 2022 yılının sonlarında Ay çevresinde gerçekleştirilen 25 günlük bir uzay uçuşuydu. İnmeden Ay’ın çevresine dört astronotu gönderecek olan Artemis II’nin en erken Eylül 2025’te, Artemis III’ün inişinin ise en erken Eylül 2026’da yapılması planlanıyor. Bir başka mürettebatlı yüzeye çıkarma görevi olan Artemis IV’ün ise 2028’de yapılması planlanıyor. Bu arada Çin, 2030 yılına kadar Ay’a insan gönderme planlarını duyurdu. Artemis Ay roketinin fırlatılması insan keşfinde yeni bir dönemi başlatıyor   NASA, Artemis planları üzerinde diğer uzay ajanslarıyla iş birliği yapmayı ihmal etmedi. Örneğin, Rubins, Almanya’daki bir çarpma krateri de dahil olmak üzere Avrupa Uzay Ajansı ile ekstra saha jeolojisi eğitimi aldı. Akşamki ay yürüyüşünün sonunda Denevi ve ekibinin de bir sürprizi vardı. Rubins, Douglas’la geceyi bitirirken görev kontrolüne “Size çok önemli bir şey söylemeyi unuttum. Gerçekten harika bir kaya buldum ve sana bundan bahsetmedim!” dedi. Gizemli kaya, bilim arka odasının ilgisini çekti. Rubins, bunun bir softbol topu büyüklüğünde olduğunu söyledi ancak daha fazla ipucu vermedi. Bilim insanları daha sonra, egzersiz sırasında Ay’dan getirebildikleri kayaların ağırlığının ne kadarını tüketebileceği de dahil olmak üzere, bunu planlamalarında nasıl hesaba katacaklarını bulmak zorundaydı. Sahte uzay kıyafetleri ve alet arabası, Artemis astronotlarının Ay yüzeyinde kullanabileceği ekipmanı taklit ediliyor. Kredi bilgileri: NASA/Josh Valcarcel Ertesi gece, JETT5’in son aşamasında, astronotlar şimdiye kadarki en uzun simüle edilmiş ay yürüyüşlerini dört saat boyunca sürdürdüler. Yaklaşık 38 kilo kaya ve toprak topladılar ve ana hedeflerine ulaştılar. Astronotlar Arizona’da Ay aletlerini yerleştirirken, uçuş operasyonları ekibinin bilgilendirme oturumu için odaya katılmasıyla Teksas’taki bilim odası birdenbire çok daha kalabalıklaştı. Uçuş kontrolörleri kendi bakış açılarından JETT5’in nasıl gittiğini anlattılar ve bilim arka odası sürecin iyi çalıştığını duyunca rahatladı. NASA’nın Greenbelt, Maryland’deki Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nde mineralog olan ve bilim ekibinin eş başkanı Cherie Achilles, odaya şöyle konuştu: “Bilimi savunmamıza izin verdiğiniz için teşekkür ederiz. Bence bunun gerçekleşmesini görmek çok güçlüydü.” diye ekledi. Çok geçmeden bilim insanları ertesi gün daha kapsamlı bir bilgilendirme yapmayı planladılar. Bu süreçten sonra tamamlanması gereken tablolar, sonuçlandırılacak belgeler ve yazılacak makaleler olacaktı. KAYNAK: Witze, A., & Thompson, B. (2024). Audio long read: How NASA astronauts are training to walk on the Moon in 2026. Nature. (Erişim Tarihi: 09.07.2024) “Katkılarıdan dolayı Dilara AKAY’a teşekkür ederiz…